کد مطلب:37405 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چه كساني از خوارج عليه امام علي(ع) دست به قيام زدند؟

بيان قيامهايي كه در عصر علوي صلوات الله عليه واقع شد:
1ـ قيام خريت بن راشد ناجي: (طبري خروج خريت ناجي را در تاريخ 4/86 ـ 100، و ابن هلال ثقفي در غارات/ 21، و مسعودي در مروج 3/ 159،و جزري در تاريخ 3/ 183 وابن ابي الحديد در شرح نهجالبلاغه 3/128 ـ148 ذكر كردهاند. )
خريت بن ناجي نزد علي آمد ـ و در حالي كه عنوان امير المؤمنين را از اسم او بر داشته بود ـ گفت اي علي! به خدا سوگند فرمان تو را اطاعت نميكنم و پشت سرت نماز نميگزارم و فردا از تو جدا ميشوم. اين جريان پس از آن بود كه حكمان، حكم داده بودند. علي با او مناظره كرد و در صدد قانع كردنش برآمد، اما او برنگشت و با جمعي از ياران خود عزيمت كرد. در راه به مرد مسلماني برخورد.از او خواست نظرش را درباة علي بيان كند. او هم درود فرستاد و از او به نيكي ياد كرد. جمعي از ياران خريت بر او حمله كرده و با شمشير قطعه قطعهاش كردند. در همان حال با يك يهودي برخوردند اما مزاحمش نشدند و راهش را باز گذاشتند.
علي، زياد بن خضعه بكري را با چند نفر از سربازان در پي آنان فرستاد. زياد در سرزمين « مذار» به آنان رسيد. رئيسشان، خريت را فراخواند و از او پرسيد: چرا با علي خصومت ميورزي؟ خريت جواب داد كه علي را به عنوان رهبر قبول ندارد. زياد از او خواست قاتلان مرد مسلمان را تحويل دهد، اما او از تحويلشان امتناع ورزيد. جنگ سختي بين طرفين درگرفت اما هيچ يك بر ديگري چيره نگشت تا آنكه شب از راه رسيد و بين آنها فاصله انداخت. خريت و يارانش در تاريكي شب تغيير قيافه دادند و به طرف اهواز رفتند. زياد جريان را به علي گزارش داد، علي، معقل بن قيس رياحي را با نيروي چهار هزار نفري مأمور كرد و در پي خريت فرستاد. بسياري از راهزنان و آنهايي كه از پرداخت ماليات سرباز زده و عليه حكومت شوريده بودند و همچنين گروهي از اعراب كه با خريت هم عقيده بودند به او پيوستند و بر قسمتي از مناطق فارس دست يافتند و فرماندار علي،سهل بن حنيف را بيرون كردند. سرانجام دو گروه در كوهي از كوههاي رامهرمز بهم رسيدند. خريت شكست خورد اما از معركه جان سالم به در برد و به ساحل خليج فارس رفت. خريت سلاحش را بر زمين نگذاشت بلكه همواره مردم را دور خود جمع ميكرد و نزد كساني كه عقيدة خوارجي داشتند ميرفت و ميگفت: ما با شما هم عقيدهايم و علي نبايد در دين خدا مردان را حكم قرار ميداد و پيش آنهايي كه هوا خواه عثمان و اصحاب او بودند ميرفت و ميگفت: من با شما هم عقيدهام. عثمان دست بسته و مظلومانه كشته شد و نزد فراريان از ماليات ميرفت و ميگفت: مالياتتان را نگهداريد و با آن صلة رحم كنيد و به خويشانتان دهيد و اگر هم خواستيد به فقيرانتان دهيد. بدين ترتيب با هر طايفه اي براي جلب نظرشان سخني موافق حالشان ميگفت و دلهايشان را يكي ميكرد. او با اين وسيله توانست گروههاي زيادي را با انديشههاي متفاوت گرد آورد.وقتي معقل از جايگاه او در ساحل خليج فارس آگاهي يافت، سپاه خود را آماده كرد و به طرف او حركت نمود و شكست سختي بر آنان وارد ساخت. خريت در آن جنگ كشته شد و بقية ياران او به اين طرف و آن طرف پراكنده شدند.
بدين ترتيب، حيات خريت پايان يافت؛ كسي كه هرگز خط فكريش مشخص نشد، زيرا او گاهي در كنار علي(ع) ميجنگيد و گاهي عليه رهبري او قيام ميكرد و با او دشمني ميورزيد. گاهي خود را از خوارج ميدانست و گاهي عليه رهبري خوارج دسيسه ميكردو علي را در كشتن عبدالله بن وهب راسبي و زيد بن حصين كمك ميكرد. مسعودي ميگويد: خريت و يارانش از اسلام برگشته و نصراني شده بودند (مروجالذهب 3/59 )
2ـ قيام اشرس بن عوف شيباني:
همزمان با قيام خوارج نهروان، اشرس بن عوف شيباني با دويست نفر در « دسكره » عليه علي قيام كردند و سپس به طرف « أنبار » رفتند. علي(ع) ابرش بن حسان را با سيصد نفر به سراغ او فرستاد. جنگ درگرفت و اشرس در ربيعالآخر سال سي و هشت كشته شد.
3ـ قيام هلال بن علفه:
سپس هلال بن علفه با برادرش مجالد قيام كردند و در « ماسبذان » مستقرشدند. علي معقل بن قيس رياحي را به جنگ او فرستاد. معقل او را با يارانش كه بيش از دويست نفر بودند، از پا درآورد. قتل آنها در جماديالثاني سال سي و هشت اتفاق افتاد.
4ـ قيام اشهب بن بشر:
پس از آن اشهب بن بشر و به قولي اشعث كه از « بجيله » بود با صد وهشتاد نفر قيام كرد و به جايي كه هلال و ياران او كشته شده بودند آمد و بر آنان نماز گزارد و تا جايي كه توان داشت، آنان را دفن كرد. علي جاريه بن قدامة سعدي و به قولي حجر بن عدي را به سوي او فرستاد. اشهب به مقابله برخاست و در « جرجرايا » از سرزمين « جوخا » جنگ درگرفت و اشهب با يارانش در جماديالآخر سال سي و هشت كشته شدند.
5ـ قيام سعيد بن قفل تميمي:
پس از آن سعيد بن قفل تميمي در ماه رجب در «بند جين » خروجكرد و دويست نفر او را همراهي ميكردند. او به
« زنجان » كه يكي از شهرهاي مداين و در دو فرسخي آن است، آمد از طرف علي(ع) سعد بن مسعود به جنگشان رفت و در رجب سال سي و هشت آنان را از بين برد.
6 ـ قيام ابو مريم تميمي:
ابو مريم تميمي قيام كرد و در «شهرزور » مستقر شد. بيشتر نفرات او بردگان بودند و گفته شده شش نفر عرب بيشتر همراه او نبود كه يكي از آنها خودش بوده است. او را دويست نفر و به قولي چهار صد نفر همراهي ميكرد.به طرف كوفه آمد و در پنج فرسخي آن مستقر شد. علي(ع) او را به بيعت و ورود به كوفه دعوت نمود اما او قبول نكرد و گفت: جز جنگ چيزي بين ما نيست. علي(ع) شريح بن هاني را با هفتصد نفر به جنگ او فرستاد. خوارج بر شريح و يارانش حمله كردند. وآنان فرار كردند و تنها شريح با دويست نفر باقي ماندند و در قريهاي پناه گرفتند. در آنجا بعضي از افرادش بازگشتند و بقيه وارد كوفه شدند. آنگاه علي خودش اقدام كرد و جاريه بن قدامه سعدي را پيشاپيش فرستاد. جاريه آنان را به اطاعت از علي دعوت نمود و از جنگ بر حذرشان داشت اما آنان قبول نكردند. علي به آنان پيوست و خوارج را به صلح دعوت كرد اما آنان از دعوت علي و يارانش سرباز زدند. سربازان علي آنان را از پا در آوردند و جز پنجاه نفر كسي از آنان باقي نماند كه آنها هم أمان خواستند و امام هم أمانشان داد. چهل نفر از خوارج كه مجروح بودند، علي دستور داد آنها را به كوفه بياورند و مداوا نمايند تا خوب شوند. اين جنگ در ماه رمضان سال سي و هشت رخ داد. اينان از شجاعترين و با جرئتترين خوارج بودند و به خاطر همين جرئتشان بود كه به كوفه نزديك شدهبودند.)ابناثير:الكامل 3/ 187ـ 188.)

---

فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي ج 5
آية الله جعفر سبحاني